تاثیر نادیده گرفتن اصول ومقررات ایمنی در بروز بیماری های شغلی جوشکاری وبرشکاری

    مقدمه : امروزه با مطالعه وبررسی روند توسعه ورشد در جهان که آهنگ آن از دو قرن قبل به تدریج آغاز شد مشاهده  

 می شود که آثار این تحول صنعتی کم وبیش در همه جوامع بشری نفوذ کرده و تاثیر شگرفتی برشئون اجتماعی آنان 

گذاشته است . بدیهی است که دلیل تغییرات یکباره در هر کشوری با توجه به زیر بنای صنعتی و اقتصادی وفرهنگی آن 

کشور به اشکال مختلف دیده می شود ودر کشورهایی که ایجاد رشد صنعت به ساختار اجتماعی وسنتی وفرهنگ مردم   

متکی باشد رشد صنعت پویای خاصی را می طلبد . باتوجه به روند توسعه کنونی جای تعجب نیست که پیشرفت سریع 

واعجاب انگیز تکنولوژی با شتابی لحظه به لحظه انجام میگرد .آنچه امروزه بشر به نام صنعت وابزار تولید می شناسد در  

آینده ای نه چندان دور کهنه جلوه می کند و تکنو لوژی بهتر وپیشرفته تری جایگزین آن می گردد .

اهمیت وضرورت ایمنی

در جامعه صنعتی چنانچه اصول ومقررات ایمنی و استاندارهای فنی مد نظر قرار نگیرند حوادث نا مترقبه در انتظار آن    

خواهد بود . امروزه آمار حوادث وسوانح زنگ های خطری را به صدا در می آورد که متاسفانه هر ساله رشد فزاینده ای 

از آن را نشان می دهد . با این وجود طیف وسیعی از خدمات ایمنی بهداشت محیط زیست در جامعه و در بخش های

مختلف علی الخصوص صنعت های عظیم نفت وصنعتگران وشرکت هایی که وابسته به این صنعت عظیم هستند مورد

توجه وحمایت مدیریت و برنامه ریزان قرارنگیرند این آمار به طور فزاینده وغیر قابل کنترل رشد خواهد کرد .

در چهار چوب اهمیت ایمنی این نکته قابل ذکر است که صرف نظر از گستردگی خدمات ایمنی در جامعه و کاربرد آن

در زندگی روز مره رعایت مبانی واصول ایمنی در زندگی صنعتی واعتقاد وآگاهی به حفظ وکاربرد شعار ایمنی ضرورتی

غیر قابل انکار واجتناب ناپذیر می باشد . تجربه نشان می دهد که یک غفلت واشتباه ویا یک نقص کوچک در دستگاه

صنعتی می تواند موجب بروز حادثه ای مرگبار و غیر قابل تصور شود که در نهایت موجب معلولیت ونابودی انسان ها

و سرمایه های ملی گردد . لذا حرکت در جهت رشد صنعت به منظور دستیابی به خود کفایی نباید جامعه را دچار  

التهاب وشتاب زدگی نماید ویا باعث نادیده قراردادن این امر مهم باشد . به همین دلیل ایمنی بهداشت محیط زیست

اهدافی همانند کمک به بالا بردن دانش فنی اشاعه فرهنگ ایمنی در بهداشت صنعت حفظ وصیانت نیروی انسانی و

جلوگیری از حوادث ناشی از کار کمک به برقراری نظام واستاندارد های فنی با توجه به ساختار جامعه ایران ودفاع از امنیت

وحرمت شغلی وحفظ سرمایه های ملی را دارد . خوشبختانه این اهداف اشاره شده همت مدیران محترم و متخصصین

شرکت ها  در حال انجام وپیگیری است واین همان رازی است که دشواری کار را آسان می کند . ما با یاری خداوند

بزرگ وبه پشتیبانی وتلاش مستمر همکاران همواره دراین زمینه تلاش می کنیم تا بتوانیم درراستای ترقی این صنعت نقش

موثری داشته باشیم . با توجه به اهمیت وضرورت موضوع در این قسمت مطالبی در مورد عملیات جوشکاری وبرشکاری که

عللی بر بروز حادثه در محیط کار خطوط انتقال محسوب می شود را توضیح خواهیم داد .

آشنایی با دود ها و گرد و غبار

دود ها و گرد وغبار ذرات ریز معلق در هوا هستند . قطر این ذرات تعیین کننده مدت زمان بقایای آن ها در هوا هستند    

احتمال وارد شدن آن ها به مجاری تنفسی است . ذرات با قطر بیش از 100میکرو متر بسیار سریع سقوط کرده ودر نزدیکی

منابع انتشار باقی می ماند . بدیهی است که ذرات با این اندازه استنشاق می شود . ذرات در اندازه 30تا 100 میکرومتر نیز

به سرعت سقوط می کند ولی می تواند توسط جریان های هوا جابجا شود . ذرات با قطره های کوچک تر ونزدیک به حد

کمتر از 30 میکرومتر می تواند استنشاق شود ولی توسط مکانیسم فیلتر موجود در بینی انسان به تله خواهند افتاد . این

ذرات جذب نمی شوند مگر اینکه بتوانند در آب حل شوند . ذرات با قطر کمتر از 5 میکرومتر در منطقه کیسه های هوای

ریه به داخل کیسه های هوا حمل خواهند شد . این ذرات بسیار به کندی ازاین منطقه دفع می شود . با این وجود ذرات

به قطر کمتر از یک میکرومتر در هوا باقی مانده وهنگام بازدم به خارج از سیستم تنفسی انتقال می یابند . ممکن است 

جوشکاران در معرض دود ها وگردو غبارها وگازها قرار بگیرند . چون برخی از عملیات جوشکاری وبرشکاری حجم زیادی

از دودها را تولید می کند که ذرات موجود در این دود هاگازها وبخارها با تمام موارد واندازه ها ذکر شده می تواند به 

عنوان خطری جدی برای سیستم تنفسی محسوب شود . از جمله جوشکاری فلز یایه ماده فیلروفلاکس آن گاز های محافظ

آلودگی های سطحی گردو غبار حاصل از سنگ زنی وخود محیط جوشکاری که ممکن است اشکالاتی از نظر مقدار اکسیژن

ویا آزبست مواد خطرناک شیمیایی روغن ها را دارا باشد که با استنشاق برخی ازاین موارد که سمی نیز هستند موجب بیماری

و آثار مزمن در فرد جوشکار می شود .

خطر تشکیل دود گردو غبار و گازهای سمی

مهمترین مواد مضری که در اثر تجزیه اندودهای روی فلز قطعه کار ایجاد می شود عبارت اند از : دو دها

اکسید آهن : که در تمام دود های جوشکاری وجود دارد و استنشاق مداوم آن سبب بروز سید روز می شود .     

فلوئور : که در اعضای تنفسی رسوخ کرده وممکن است به وسیله بلع جذب بدن شود از طریق نشستن ذرات آن بر روی مواد

غذایی یا از طریق تماس دست های آلوده فلوئورهای فلزی محرک بوده ودر بعضی از غلظت ها سمی هستند .

اکسیدهای سرب : اکسیدهای سرب موجود در دود جوشکاری از تبخیر مواد اندود شده روی فلز بوجود می آید واز طریق  

استنشاق وگاهی از راه بلع در بدن نفوذ می کنند همچنین سرب وترکیبات آن گاهی اوقات ایجاد ساتور نیسم می کنند .

اکسید کادمیوم : این اکسید نیز از اندود روی فلز در اثر قوس الکتریکی بوجود امده که ایجاد اختلالات تنفسی و مسمومیت

عمومی می شود . اکسید روی : استنشاق آن ایجاد اختلالات عمومی و اغلب تب ریخته گرها می شود . اکسید منگنز : بیشتر

از راه تنفس در بدن نفوذ کرده وایجاد اختلالات تنفسی عصبی وریوی می شود . برای پیشگیری باید در مرحله اول اندود های

روی فلز را به طریق مختلف استفاده از حلال ها –تراشیدن – شن پاشی وسوزاندن برطرف کرد . در موقع سوزاندن روی فلز

باید دقت کرد که دودهای حاصله استنشاق نشود ویا با استفاده از وسایل مکنده ها این دود ها را از بین ببرد . چنانچه پاک

کردن سطح فلزی عملی نباشد جوشکار واطرافیان وی باید از دستگاههای تنفسی یا وسایل هوا رسانی استفاده کنند .  

مواد متشکل از گازها و بخارات

انیدروید کربنیک : به طور معمول درهوا وجود داشته ودرغلظت زیاد جانشین اکسیژن می شود . چنانچه دراین موقعیت کسی در مجاور گاز دی اکسید کربن هم قرار گیرد خطر این دود دو چندان می گردد به طوری که در غلظت های زیاد فرد دچار خفگی می گردد . البته این خطر در جوشکاری در هواهی آزاد کمتر بوجود می آید .

دی اکسید کربن : گازی است بی رنگ وبو بسیار سمی و اگر شناخته نشود بسیار خطرناک است . درمجاور قوس الکتریکی مقدار کمی از آن ایجاد شده در موقع جوشکاری در اتمسفر گاز کربنیک یا آرگون زیاد تولید می شود .

بخارات ازت : در اثر قوس الکتریکی برروی ازت واکسیژن موجود در هوا ایجاد می شود این بخارات حتی در غلظت کم نیز ایجاد سرفه وناراحتی های تنفسی می کنند . هرچه اثر بخار کندتر باشد خطرناک تر است و اثرات آن اغلب پس از 6 تا 12 ساعت بعد ظهور می کند .

ازن : این گاز بسیار خطرناک است در اثر تشعشات ماورای بنفش قوس الکتریکی بوجود می آید . تولید ازن اختصاصا درطول موج های کمتر از 200نانومتر صورت می گیرد . خوشبختانه این گاز نا پایدار بوده ودر فاصله کمی از قوس سریعا تجزیه می شود با این وجود مقدار کمی از آن در محل کار وجود دارد . این گاز اثر محرک روی مجاری تنفسی دارد .

 

تب بخارات فلزی

بنابر اظهارات محققان کانادایی و فلاندی استنشاق بخارهای تازه تشکیل شده بسیاری از اکسیدهای فلزی نظیر روی کادمیوم

کروم نیکل و مس ومنگنز ممکن است به عارضه ای بنام تب بخارات فلزی یا تب دود فلزی منجر می شود . فلز روی بیش از

سایر فلزات سبب این ناراحتی می شود که این حالت در هنگام جوشکاری فلزات گالونیزه رخ می دهد . استنشاق دود های

فلزی چون آنتی موآن آرسینک بریلیوم کبالت کادمیوم مس آهن سرب منیزیم جیوه نیکل وقلع سبب ایجاد بیماری به نام

تب بخارات فلزی یا تب دود فلزی می شود . این بیماری شبیه مالاریا بوده وچند ساعت پس از تماس فرد با عامل بیماری زا

حاصل می شود . این میان فلزات فوق الذکر اکسید روی بیش از سایر آن ها سبب این بیماری می شود . عوارض این بیماری

عبارتند از : احساس لرز وتب که به ندروت از حدود 39درجه سانتی گراد تجاوز نمی کند . حالت تهوع وگاهی استفراغ خشکی

گلو وسرفه و خستگی خمیازه ضعف سردرد در تمام اعضای بدن بیمار پس از چند ساعت عرق کرده و درجه حرارت بدن پایین

می آید . این عارضه برای یک روز ادامه داشته و هرگز کشنده نیست گاهی در ادرارگلوکزدیده می شود ولی آلبومینوری به 

ندرت اتفاق می افتد . گاهی عوارض روانی چون فراموشی اضطراب و تشنج ممکن است وجود داشته باشد واین نوع عارضه در

افراد برگشت پذیر است و ممکن است هر چند وقت یکبار ظاهر شود .

مشخصات نویسنده این مقاله محمد آرمند

                                                         سابقه 40ساله در HSE در وزارت نفت

                                                        صاحب اثرچندین جلد کتاب تحت عناوین :

1. مبانی و اصول ایمنی برق جوشکاری وبرشکاری در صنعت نفت
2. ایمنی در صنعت حفاری
3. مقابله با گاز هیدرو سولفور
4. مجموع مقررات ایمنی دردریا 3 جلد کتاب